Back بول كروتزن Arabic بول چوزيف كروتزن ARZ پاول کروتزن AZB Паўль Крутцэн Byelorussian Паул Крутцен Bulgarian পাউল জে. ক্যোর্তজঁ Bengali/Bangla Paul J. Crutzen Breton Paul Jozef Crutzen Catalan Paul J. Crutzen Czech Paul J. Crutzen Welsh

Paul Krutzen

Paul Krutzen
nid. Paul Jozef Crutzen
Doğum tarixi 3 dekabr 1933(1933-12-03)[2][3][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 28 yanvar 2021(2021-01-28)[4] (87 yaşında)
Vəfat yeri
Elm sahələri meteorologiya, Ozon təbəqəsi[1]
İş yerləri
Təhsili
Üzvlüyü
Mükafatları Commander of the Order of the Netherlands Lion Almaniya Federativ Respublikasının "Xidmətlərə görə" ordeninin böyük zabit xaçı
Kimya üzrə "Nobel" mükafatı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Paul Krutzen (Paul Josef Crutzen)[9] (Holland 3 dekabr 1933 il[10][11], Amsterdam[12] — 28 yanvar 2021 il[13], Mayns[14][15]) — Hollandiyalı kimyaçı, atmosfer üzrə kimya mütəxəssisi, "Atmosfer kimyasındaki tədqiqatlarına görə, xüsusən də ozonun əmələ gəlməsi və parçalanması ilə əlaqədar" Nobel mükafatı laureatı. O, əsasən stratosfer və troposferin kimyası, biogeokimyəvi dövrlərdə və iqlimin formalaşmasında rolu ilə maraqlanırdı. Maks Plank Cəmiyyətinin Kimya İnstitutunun direktoru idi ([[Mayns|Mayns, Almaniya)]]. KNAW üzvü, Leopoldina, ABŞ Milli Elmlər Akademiyası və Rusiya Elmlər Akademiyası, London Kral Cəmiyyəti, Amerika Fəlsəfə Cəmiyyəti və s. 2001-ci ildə ISI (Elmi İnformasiya İnstitutu) Paul Krutzeni son on ildə geoelmlərdə dünyanın ən çox istinad edilən alimi kimi siyahıya almışdı[16]. Paul Krutzen, qlobal istiləşməni tədqiq edən ən məşhur alimlərdən biri oldu və dünyanı bu fenomenə cəlb etdi. O, həm də nüvə qışı nəzəriyyəsinin — qlobal nüvə müharibəsi zamanı Yer kürəsinin iqliminin ehtimal olunan vəziyyətinin müəllifidir. O, geomühəndisliyin — iqlimin xassələrini dəyişdirmək, onun zərərli dəyişikliklərini yavaşlatmaq və ya qarşısını almaq üçün təbiətə aktiv müdaxilə konsepsiyasının fəal tərəfdarı idi. Xüsusilə, Paul Krutzen, günəş radiasiyasını əks etdirmək üçün müxtəlif aerozol hissəciklərinin (ilk növbədə kükürd dioksid) yerin stratosferinə kütləvi şəkildə buraxılması ideyasını dəstəkləmişdi[17]. 2000-ci ildə Paul Crutzen Eugene Stormer ilə birlikdə müasir geoloji dövrü təsvir etmək üçün "Antroposen" terminini təklif etdi[18]. Paul Krutzen, 1970-ci ildə azot oksidinin kimyəvi birləşmələrinin Yeri Günəşdən gələn ultrabənövşəyi radiasiyadan qoruyan stratosferik ozonun məhvini sürətləndirdiyini nümayiş etdirdiyinə görə 1995-ci ildə Kimya üzrə Nobel mükafatı almışdır.[19] O, mükafatı kimyaçılar Mario Molina (Meksika) və Şervud Rouland (ABŞ) ilə bölüşüb. "İnsanlığa xəbərdarlıq" (1992ildə) imzalanıb[20].

  1. ↑ 1 2 Crutzen, Paul J. // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  2. ↑ Paul Crutzen // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  3. ↑ Paul Crutzen // Munzinger Personen (alm.).
  4. ↑ The Max Planck Institute for Chemistry mourns the loss of its former director and Nobel Laureate Paul J. Crutzen. Max Planck Institute for Chemistry, 2021.
  5. ↑ 1 2 3 4 Nobelprijswinnaar scheikunde Paul Crutzen overleden (nid.).
  6. ↑ 1 2 https://www.lincei.it/it/content/crutzen-paul-josef.
  7. ↑ 1 2 NNDB (ing.). 2002.
  8. ↑ 1 2 https://nos.nl/artikel/2366382-nobelprijswinnaar-scheikunde-paul-crutzen-overleden.html.
  9. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2024-01-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-16.
  10. ↑ Paul Crutzen // Brockhaus Enzyklopädie (нем.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  11. ↑ Paul Crutzen // Munzinger Personen (нем.)
  12. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-16.
  13. ↑ The Max Planck Institute for Chemistry mourns the loss of its former director and Nobel Laureate Paul J. Crutzen — Max Planck Institute for Chemistry, 2021.
  14. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-16.
  15. ↑ Крутцен (Crutzen) Пауль Йозеф / И. Е. Лубнина // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004–2017.
  16. ↑ Paul Crutzen Nobel Laureate Paul Crutzen passed away. Дата обращения: 28 января 2021. Архивировано 28 января 2021 года.
  17. ↑ Max-Planck-Institut für Chemie: Awards and Honors. Дата обращения: 28 октября 2017. Архивировано из оригинала 28 октября 2017 года.
  18. ↑ Möt Paul Crutzen — Hela livet i hetluften | Forskning & Framsteg. Дата обращения: 28 октября 2017. Архивировано 18 сентября 2017 года.
  19. ↑ Max-Planck-Institut für Chemie: The Anthropocene. Дата обращения: 28 октября 2017. Архивировано из оригинала 29 октября 2017 года.
  20. ↑ Paul Crutzen (англ.). Encyclopædia Britannica.

Developed by StudentB